وجه تسمیه

در فرهنگ دهخدا و تذکره شعرای نجف آباد و بنا به عقیده علما در زمان سلاطین صفوي در حدود سال ۱۰۲۲ هجري قمري از طرف شاه عباس مقداري جواهر و پول نقد براي مقبره حضرت علي(ع) اختصاص داده و تصميم گرفته شد که وجوه مزبور به نجف ارسال شود در اين موقع مرحوم شيخ بهايي از اين قضيه آگاه شد و دريافت که خروج اين ذخاير برخلاف مصالح ايران است و براي جلوگيري از ارسال وجوه تدبيري انديشيد.

به حضور شاه عباس کبیر رسید و گفت دیشب در خواب حضرت علي(ع) را زيارت کردم به من فرمودند که نجف اشرف را به جواهرات شما حاجتي نيست. جواهرات را صرف ساختمان شهري در نزديكي اصفهان به نام نجف آباد كنيد. شاه را سخن شيخ بهايي مقبول افتاد و با نظارت شيخ بهايي شهر نجف آباد ساخته شد.

در راستای اهداف و برنامه های علامه فرزانه جناب شیخ بهايي ، بنياد شهري با نقشه کامل وجامع گذاشته شد که بعدها ميداني جديد براي کار و فعاليت ساكنان آن به عنوان يك مركز مهاجر پذير و داراي آداب و سنن و فرهنگ خاص و تا حدودي مستقل و جداي از اصفهان سامان يافت و شكل گرفت. با برنامه اي بسيار دقيق و با احداث ۱۷ رشته قنات از ۶۰ كيلومتري نجف آباد آب شرب ساكنان و توسعه و آباداني شهر فراهم گرديد.

با فکر خلاق و ابتکار،نوآوری و مهارت و تخصص مردمان چرخه های تولید و صنعت شهر پا گرفت. انديشه و دستان توانمند شيخ بهايي نقشه و بافت شهري را با شکل و نظام شهري امروزي و از همان ابتدا در هيات يك محل مسكوني پايه ريزي نمود.

در سال ۱۳۰۹ ساختمان شهرداری نجف اباد و تشکیل آن در محل فعلی بنيان گذاشته شد و در سال ۱۳۳۷ شمسي طبق تصويب وزارت کشور به صورت شهرستان درآمده و در آن فرمانداري احداث گرديد.

وجه تسمیه برخی از شهرها و روستاهای بخش مرکزي :

وجه تسمیه شهر جوزدان :

جوزدان متشکل از دوکلمه ی "جوز" به اضافه "دان" میباشد کلمه جوز در لغت عرب به معنی گردو ميباشد و اين جوزدان بعلت دارا بودن از درختان گردو فراوان ، جوزدان نام گرفته كه دان آن پسوند دارا بودن ميباشد . جوزدان تركيب يافته از نام هاي مختلف است كه به ترتيب عبارتنداز جوزجان – جوزان ( به نقل از كتاب مرده كشان جوزان نوشته ابوالقاسم پاينده) - جوزدان ميباشد البته بعضي ها نيز اين چنين استنباط ميكنند بعلت گرماي زياد و خشك بودن هواي اين جوزدان به جزدان معروف بوده است و كم كم به جوزدان تغير نام داده است ولي اين برداشت ريشه و سند معتبر ندارد.

وجه تسمیه شهر کهریزسنگ :

کَهریزسَنگ شهری است در بخش مرکزی شهرستان نجف آباد استان اصفهان ايران. کهريزسنگ از قدمتي چند هزار ساله برخوردار است همانگونه كه در يادداشتهاي بجا مانده از زرتشتيان ساكن كوه آتشگاه بر ميآيد قدمت اين شهر به زمان هخامنشيان بر ميگردد.

کهریزسنگ محلی است که ساسانیان در آنجا به انبار سلاح و آذوقه جنگي اهتمام ميورزيدند. نامگذاري کهريزسنگ به اين دليل است كه نخستين انسانهائي كه وارد اين شهر شدند براي بدست آوردن آب اقدام به حفر كهريز ميكردند اما هر آنچه ميكندند به تكه هاي بزرگ سنگ برخورد ميكردند. به همين دليل نام اين شهر را كهريز سنگ گذاشتند يعني محل كهريزهاي پر از سنگ. در سال ۱۳۷۹ نام اين شهر به صفائيه تغيير پيدا كرد كه دوباره و با مخالفت اهالي اين شهر همان كهريز سنگ گذاشته شد.

وجه تسمیه شهر گلدشت :

نام قدیم آن قلعه شاه می باشد که در کتاب فرهنگ جغرافیاي ايران جلد ۱۰ در مورد قلعه شاه اينگونه نوشته شده :‌ دهي است از بخش نجف آبادشهرستان اصفهان واقع در ۶هزار گزي خاور نجف اباد متصل به شوسه ي اصفهان به نجف اباد. موقع جغرافيايي آن جلگه و هواي آن معتدل است. سکنهء آن ۱۰۰۶ تن است.آب آن از قنات وچاه ومحصول آن حبوبات، انگور، سيب زميني،هندوانه،پسته،هلو، زردآلو، گوجه وشغل اهالي زراعت وصنايع دستي زنان كرباس بافي است .

بعد از انقلاب اسلامی ایران ابتدا به شهرک امام و سپس در سال ۱۳۷۱ باتفاق محله های گلشهر و قلعه سفيد با مجوز هيات دولت به شهر گلدشت تغيير نام داده است .

وجه تسمیه روستای رحمت آباد

بنا به نظر برخی از بزرگان نام روستای رحمت آباد که در قدیم سلطان آباد ( سلطون آباد ) ناميده مي شده برگرفته از اين موضوع مي باشد که در گذشته هاي دور ظل السلطان در اين روستا قلعه اي بنا نموده که بعدا" به قلعه كهنه مشهور مي شود . لذا با توجه به اقدام ظل السلطان از آن موقع اين روستا به اين نام ناميده مي گردد . بعد از پيروزي انقلاب اسلامي با تغيير شرايط اجتماعي و فرهنگي نام اين روستا به رحمت آباد تغيير مي يابد . از قديم الايام شغل غالب مردم روستاي رحمت آباد كشاورزي و دامداري بوده و اين شغل ها در سالهاي اخير نيز حفظ گرديده كه شايد بتوان علت آن را سه عامل مهم خاك مناسب – آب زاينده رود و مردم زحمت كش اين روستا دانست .

وجه تسمیه روستای حاجی آباد

ساخت و تاسیس این روستا در زمان قاجاریه و توسط شخصي که به خانه خدا مشرف و حاجي ناميده مي شده شکل گرفته است . لذا با توجه به نامي بودن شخص مذکور بنام حاجي ، روستاي فوق به حاجي آباد مشهور مي گردد . ساخت روستاي اوليه در كنار محل فعلي روستا بوده كه در حال حاضر مخروبه و فاقد سكنه مي باشد . از ديگر اماكن معروف روستا كه توسط شخص مذكور تاسيس گرديده مي توان به قنات بزرگ حاجي آباد اشاره نمود .

وجه تسمیه روستای جلال آباد

روستای جلال آباد با ۷۵۰ سال قدمت از بدو تاسیس تاکنون در سه مرحله تاریخي در طول عمر خود تخريب شده ، لاکن بالاخره در مکان فعلي و در اوايل دوره قاجار اين روستا به صورت قلعه مسكوني ساخته شده و تا سال ۱۳۰۷ با نام علي آباد ناميده مي شده است . و چون اين روستا يكي از روستاهاي متعلق به صارم الدوله بوده نامبرده حين ثبت دادن اراضي اين روستا با توجه به فرآواني روستاهاي منطقه به اين نام ، با پيشنهاد اداره ثبت آن زمان به دليل بزرگي و عظمت املاك و اراضي ، اين روستا به نام جلال آباد نامگذاري مي نمايد و از سال ۱۳۱۵ اهالي و مسئولين محلي اين روستا را با اين نام عنوان مي كنند .

وجه تسمیه روستای همت آباد

طبق اطلاعات بدست آمده و بر اساس بررسیهای محلی در زمانهاي گذشته تعدادي از مردم متدين و معتقد جهت کسب روزي حلال نسبت به تاسيس قناتي در محدده فعلي روستا همت نموده و موجب آباداني روستاها و مناطق همجوار شده اند ، از اين رو روستاي مذکور را همت آباد ناميده اند .

وجه تسمیه روستای نهضت آباد ( شاهدان )

در لغت نامه دهخدا جلد (۱۰)‌ صفحه ۱۶۲ حرف (ش) خیلی کامل و دقیق به اين روستا اشاره و بيان شده در صورت تلفظ کلمه شاهدان با کسره زير (ه) مي توان آن را به دو كلمه شاهد + ان تجزيه كه در اين صورت نيز نظرات متفاوتي وجود دارد . شاهد در زبان عربي به معني مشاهده كننده يا كسي كه واقعه اي را مي بيند معني شده است . برخي افراد بر اين عقيده اند كه مردم آن منطقه شاهد يك واقعه اي بوده اند كه در اين مورد اظهارات گوناگوني ابراز مي شود و يكي از آنها اين است كه از اين مكان امام زاده مي گذشته و وجود قدمگاهي در جنوب شرق شاهدان را دليل بر آن مي دانند . و برخي ديگر دان را مخفف دانه و شاهدان را برگرفته از كلمه شاهدانه مي دانند و دليل آن را كشت شاهدانه در روزگاران گذشته در اين منطقه ذكر مي كنند . لاكن تحقيقات و بررسي هاي صورت گرفته كشت شاهدانه را منتفي زيرا سابقه اي از آن در دست نيست. از ديگر اظهارات در خصوص وجه تسميه روستاي فوق مي توان گفت . شاهد در زبان فارسي به معناي زيبا و خوش رويي است و شاهدان جمع آن به معناي زيبا رويان يا خوش رويان است و اين به اين معناست كه ساكنين قديم روستاي مذكور انسانهاي خوش روي و خوش سيرتي بوده اند و شايد در برخورد با امامزاده فوق مهمان نوازي كرده و اين صفت به آنها داده شده است . با پيروزي انقلاب اسلامي ايران نام اين روستا با توجه به شرايط موجود در آن زمان به روستاي نهضت آباد تغيير يافت .

وجه تسمیه روستای فیلور

نظرات مختلفی در مورد کلمه فیلور وجود دارد . تلفظ کلمه فیلور نزديک به پيلور و با تلفظ مانوس تر به ذهن پيله ور است و براي پيله در فرهنگ ها معاني مختلف و بسيار آورده اند و از جمله اين معاني مي توان به نخوز ابريشم كه كرم تنيده شده و يا كرم ابريشم مي باشد اشاره نمود .

دلیل دیگر این که در دهستان اشترجان دهي داريم به نام فيلورجان و در دهستان برآن جنوبي هم ده ديگري داريم بنام پيله وران و اين هر دو خوب توضيح و توجيه مي کنند که فيلور به چه معني است . در معاني موجود فيلور جان معادل فيلورگان معادل كلمه پليه وران است . و فيلو (Filevar ) هم صورت و تلفظ ديگري است از پيله ور . از ديگر توصيفات و وجه تسميه روستاي فوق مي توان از ( فيل + ور ) نام برد كه در جزء اول آن مي توان به معني حيوان بزرگ اشاره نمود .

وجه تسمیه شهرها و روستاهای بخش مهردشت :

شهر علویجه :‌

الف )‌ در ارتباط با این روایت که نام علویجه برگرفته از علويون صدر اسلامي و طرفداران و شيعيان امام علي (ع) مي باشد ،ترديدي نيست و شدت علاقه شيعيان اين منطقه به اهل سنت (ع) ، نقش موثري در تغيير نام اين شهر از " الويجه " به " علويجه " داشته است .

ب ) لاویجه یا لویجه يعني دره منسوب به آب قليل و "لاوج " نام يکي از مراتع ناحيه غربي بخش مهردشت مي باشد . يعني دره اي رسوبگير با آب قليل .

شهر دهق :

نظرات مختلفی در مورد وجه تسمیه شهر دهق وجود دارد که در این جا دو مورد را که از همه قوي تر است بيان مي شود :‌

الف ) در گذشته مردم این مکان جسور و به حقیقت خواهی و حقيقت گويي مشهور بوده و در بيان حقايق هيچ پروايي نداشتند که به اين مکان " ده حق " گفته مي شده است .

ب ) این شهر در قرون گذشته دهک (‌به معنای ده کوچک )‌بوده و " ك " آن كاف تصغیر بوده است . كه به مرور زمان به " ق" بدل شده است .

روستای اشن :

الف )‌از دو بخش ا+شن که " ا" به معنی آب و "شن " همانند گلشن یعنی جاي گل که اشن به معني " جاي آب و گل " مي باشد .

ب ) اشن در فرهنگ دهخدا و معین به معانی خربزه نارس و نام درختی شبيه سپيدار آورده شده است که به نظر مي رسد نام درختي شبيه سپيدار معقول تر و دقيق تر و معتبرتر مي باشد .

ج ) اشن در ابتدا ( ا + شن ) بوده که معنای آن آب روان روی شن زار است که به تدریج به اشن تغيير يافته است .

روستای گلدره :

الف ) نام گلدره ماخوذ از شرایط طبیعی و اقليمي آن بوده و از دو جزء " گل " + " دره تشکيل شده که به معناي " دره پرگل " مي باشد .

ب ) در زبان عامیانه مردم این روستا را گرگیدر مي گفتند که شايد به خاطر گرگ هاي زيادي که ناشي از کوهستاني بودن منطقه بوده به آن " گرگ دره " مي گفتند كه به مرور به گلدره تغيير يافته است .

روستای دمآب :

نام اصلی و قدیمی آن " دمبو " بوده که از دو واژه "دمب + او " ترکيب يافته است که به معناي " انتها و آخر آب " مي باشد كه به دليل قرار داشتن اين روستا در قسمت انتهايي حوزه آبخيز رودخانه خشكرود به نام " دمبو " يا " دم آب " نامگذاري شده است .

روستای علی آباد و حسین آباد و خير آباد :

بسیاری از روستاهای ايران در خاتمه نام خود واژه " آباد " دارند که نشاني از قدمت نسبتا" کم آنها در مقايسه با ساير آبادي هاي ايراني دارد . قرار داشتن واژه " آباد " نشان از وجود آب و بهره مندي مردم از مواهب آن در امر کشت و كار و دامپروري مي باشد . در بخش مهردشت روستاهاي علي آباد ، حسين آباد وجود دارد كه معمولا با نام صاحب يا بنيان گذار آن + كلمه آباد به وجود آمده و تدريجا" توسعه و رشد داشته است .

روستای هسنیجه :

الف ) این آبادی متعلق به خانمی به نام "هسني " يا حسني بوده است که براي مزارع خود رعيت هايي استخدام کرد که در اين روستا ساكن شدند . ابتدا به اين آبادي "هسني جا " گفته مي شد كه به تدريج به هسنيجه تغيير كرده است .

ب ) واژه "‌یج + ه " علامت نسبت و به معنای "دیه " منسوب به آب کوچک است که مشابه قسمت آخر علويجه مي باشد . تركيب اين دو واژه به معناي مكان كشت و زرع تلقي ميگردد .

روستای خونداب :‌

الف ) از دو واژه " خواند + او " به معنای فراخواندن آب است و امروزه در علم آبخیزداری به نام آبخوان هم مشابهت زيادي به اين واژه دارد . که خواندن آب به مفهوم اين است که به علت موقعيت آبادي و شيب همه جانبه اي که به سمت خود دارد قادر است آبهاي سطحي و زيرزميني را به سوي خود جذب نمايد .

ب ) در اوایل " خانی آباد " گفته می شده و به تدريج به خونداب تغيير کرده است .

ج ) در ابتدا این روستا مزرعه ای بوده که در وسط آن خانه ای در کنار جوي آب قرار داشته که به آن " خانه ي آب " گفته مي شد .